Las primeras universidades de europa, en la Edad Media

Seguindo o precedente da organización carolinxia das escolas palatinas, catedralicias e monásticas , máis que o doutras institucións semellantes existentes no mundo islámico, 61 as primeiras universidades da Europa cristiá foron fundadas para o estudo do dereito, a medicina e a teoloxía. A parte central do ensino envolvía o estudo das artes preparatorias ; estas artes liberais eran o trivium (gramática, retórica e lóxica) e o quadrivium (aritmética, xeometría, música e astronomía). Despois, o alumno entraba en contacto con estudos máis específicos. Ademais de centros de ensino, eran tamén o lugar de investigación e produción do saber, e foco de vigorosos debates e polémicas, o que ás veces requiriu mesmo as intervencións do poder civil e eclesiástico, a pesar dos foros dos que estaban dotadas e que as convertían en institucións independentes, ben dotadas economicamente cunha base patrimonial de terras e edificios. A transformación cultural xerada polas universidades foi resumida deste modo: En 1100, a escola seguía o mestre; en 1200, o mestre seguía á escuela.62 Aas máis prestixiosas recibían o nome de Studium Generale, e a súa fama estendíase por toda Europa, requirindo a presenza dos seus mestres, ou polo menos a comunicación epistolar, o que iniciou un fecundo intercambio intelectual facilitado polo uso común da lingua culta, o latín.
 
Entre 1200 e 1400 foron fundadas en Europa 52 universidades; 29 delas de fundación papal, as demais de fundación imperial ou real. A primeira foi posiblemente Bolonia (especializada en Dereito, 1088), á que seguiu Oxford (antes de 1096), da que se escindiu o seu rival Cambridge (1209), París, de mediados do século XII (un de cuxos colexios foi a Sorbona, (1275), Salamanca (1218, precedida polo Estudo Xeral de Palencia de 1208), Padua (1222), Nápoles (1224), Coímbra (1308, trasladada dende o Estudo Xeral de Lisboa de 1290), Alcalá de Henares (1293), refundada polo Cardeal Cisneros en 1499), a Sapienza (Roma, 1303), Valladolid (1346), a Universidade Carolina (Praga, 1348), a Universidade Jagellónica (Cracovia, 1363), Viena (1365), Heidelberg (1386), Colonia (1368) e, xa ao final do período medieval, Lovaina (1425), Barcelona (1450), Basilea (1460) e Uppsala (1477). En medicina gozaba dun gran prestixio a Escola Médica Salernitana, con raíces árabes, que proviña do século IX; e en 1220 empezou a rivalizar con ela a Facultade de Medicina de Montpellier.